Omaygad, salad!” “Ken ania dayta linupak?” “Hala, adda pansit ken tinapay.” Dagiti sarita a nayebkas dagiti kakadua a makumikom iti makan nga intulod ni Manoy Tano. “Uy, dagiti addaan panateng ket saan nga ibingayan ti salad ta baka mapasma, kukuak laengen,” inyangaw ni Ka Ding, kagiddan ti panagkatawa na. “Kasla innala yo ditoy amin nga insagana yo ti birthdeym, Manoy!”
Agtigtignay ti yunit ni Ka Ding kadagiti baryo iti Camarines Norte a nakapauneg ti Mobile Community Support Program ti militar. Iti agdama, dua a batalyon ti nakapakat iti intero a probinsya, ti 85th IB ken 16th IB iti panangidaulo ti 2nd ID a nakakampo iti Camp Capinpin iti Tanay, Rizal ken 201st IBde nga nakakampo met iti ili ti Guinayangan, Quezon. Dagitoy ket paset ti Task Force sa Quezon-Bicol Zone nga intakder iti desperado nga gay-at ti Armed Forces of the Philippines (AFP) a gibusan ti armado a tignayan iti ungto ti Quezon ken Camarines Norte.
Indeklara ti AFP nga “insurgency-free” ti Quezon idi Hulyo 2023 ken Camarines Norte idi Enero 2023. Nupaykasta ket awan nagbanagan na daytoy gapu iti insayangkat nga ambus ti NPA-Quezon iti dayta met laeng nga tawen.
Iti bangir ti baro manen a bugso ti militarisasyon iti lugar, nadaras a nakaannatup ti yunit ti NPA. Saan a lapped iti kanayon nga presensya ti kabusor ken riningbawan daytoy babaen ti maiyannatop a pamuspusan para iti trabaho ti masa. Kuna ni Ka Anding, giya a pampulitika ti yunit, “Kitaen tayo a positibo ti tignay ti kabusor gapu ta daytoy ti nangiduron kadatayo nga agpalawa ti matigtignayan ken masilpuan. Sino kadi ti mangipagarup nga nabara pay laeng ti panangsarabo kadatayo ti masa ditoy baryo Ligaya?”
Mano a tawenen nga di mapagpagnaan ti aniaman nga yunit ti NPA ti Ligaya. Ngem iti panagsubli ti yunit ni Ka Anding, nabara pay laeng ti panangpasangbay dagiti dati nga katinnulong ti soldados ti umili. Maysa kadagiti nabara a simmabat kadakuada ket ni Tay Monsur, nga dati a paggigianan dagiti kakadua ken kameng ti milisiang bayan. Dati met a karaman ti baseng masa ni Manoy Berting, nga nasilpuan dagiti kakadua idi madalapus na iti dalan a madama a mangaldaw idi dagiti nalabaga a mannakigubat. Iti panagisistoria da, naamammo ti maysa a kadua ti pamilya ni Manoy Berting kas maysa kadagiti dati nga silsilpuan ti NPA. Kalpasan ti nabayag ken nabunga nga kinnumusta ken panagi-istoria, inimbitaran ni Manoy Berting dagiti kakadua nga agublag pay laeng iti daga da.
“Nasayaat idiay, kadua, saan a pagpagnaan dagiti rekorida ti militar,” kunana. Immannugot met ti yunit ken nagbayag ti sumagmamano nga aldaw iti lugar. Daytoy nga panawen ket inusar dagiti kakadua iti pannakilaok iti produksyon, timmulong nga nagukis ti niyog ken panaglikiat ti kopra. Nakairusuat met dagiti nalabaga a mannakigubat ti pangkagimongan a panagsukisok ken panagamiris iti dasig iti baryo ken panangammo kadagiti kasasaad iti ekonomia dagiti residente. Pakailasinan ti saan a mapukaw a panagtalek ti masa kadagiti hukbo da, nairanta nga birbiruken dagiti residente ti yunit tapno iyuman ti mapadpadasan da nga parikut ti daga ken dakes nga elemento iti baryo.
Saan a mailimed ti masa ti pannakailiw da nga makapatang dagiti nalabaga a mannakigubat kalpasan iti atiddog a panawen a saan da nga nasilpuan. Kada aldaw ket adda itulod da nga sidaen, dagiti mula a makali kas iti San Fernando (maysa a klase iti aba) ken saba para iti merienda. Napnuan panagyaman dagiti kakadua iti nauneg a suporta ti masa iti rebolusyon.
Ti kapadasan ti yunit a gawaing masa iti Baryo Ligaya ket panangiparupa iti ipangpangas ti pasista nga AFP nga “paatianan ti danum, tapno rummuar ti lames,” deklara ti yunit. Iti kaanuman ket saan a mamagaan ti danum manipud iti nabiag nga ubbog ania man ti gandat nga panangparmek.
“Ti umili nga idaddadanes ken gungundawayan ket agserserbi nga ubbog iti danum ti armado a rebolusyon,” palawag ni Ka Anding. “Ti awan kapada na nga tadem ti krisis ti panangidadanes, pananggundaway ken panagmiraut iti nalawa nga umili a Pilipino ti pagtataudan daytoy nga ubbog. Agtultuloy nga agayus para iti rebolusyon inggana iti balligi.”
