Makatarungan nga demanda para sa kumpensasyon sa atubang sang kalamidad

Ang Bayan
November 7, 2024

Sa sunod-sunod nga pagpanghalit sang Bagyong Kristine kag Leon, grabe ang ginbilin nga kahalitan sa mga mangunguma, mangingisda kag imol nga taga-syudad. Pareho sang nagligad, liwat nabuyagyag ang pagka-inutil sang rehimen Marcos sa paghanda sa pag-igo sang bagyo kag mga mahuyang nga pang-publiko nga imprastruktura nga napuno sang korapsyon.

Magluwas diri, ginbalewala kag ginalabugay man ni Marcos nga bunga ini sang sampaw-sampaw na nga pagkawasak sa kapalibutan. Padayon niya nga ginapaboran ang wala untat nga pagpang-utod sang kakahuyan kag pagmina, mga proyekto sang dam kag iban pa nga imprastruktura, reklamasyon sang kadutaan, kag konstruksyon sang real estate nga kabangdanan sang pagkaguba.

Lapnagon nga pagkaguba

Sa ulihi nga nalista sang National Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC), indi magnubo sa 8.7 milyon ka Pilipino ukon 2.2 milyon nga mga pamilya sa 12,192 ka barangay sa 17 ka rehiyon ang gin-igo sang sunod-sunod nga bagyo. Napilitan nga magbakwit ang 748,991 ka tawo. Madamo sa ila nagpabilin sa mga sentro sang ebakwasyon.

Yara sa kabug-osan nga 211 ka syudad kag munisipyo na ang nagdeklarar sang “state of calamity” bangud sang kahalitan. Nalista ang pagkapatay sang 150 ka tawo, samtang 134 ang napilasan kag 20 pa ang nadula.

Sa mabaskog nga bubo sang ulan, nangin maathag ang kawad-on sang kahandaon kag kakulangan sang ginpwesto nga kagamitan kag ayuda para gilayon nga mabuligan ang mga lugar nga nalumos sa baha. Sa Bicol, ikaduha nga adlaw pa lang sang wala untat nga pag-ulan bangud sang Bagyong Kristine gin-anunsyo na sang Regional DRRMC nga untaton sini ang mga pagtinguha sa pagluwas tungod indi na masarangan sang gamit kag tinawo sini ang kalaparon kag kagrabehon sang kahalitan nga gindulot sang bagyo.

Ginbuyagyag sang bagyo ang reyalidad sang mga mahuyang nga dalan, taytay kag imprastruktura nga gintukod sang gobyerno sa rehiyon. Tungod sa pagkaguba sang ginatos ka mga karsada kag mga taytay, madamo ang wala gilayon nabuligan kag nasulod sang mga luyag maghatag sang bulig.

Sa nagligad nga mga semana, wala-tuo ang pakuno-kuno nga pagbisita ni Marcos sa mga naapektuhan sang bagyo sakay sang iya helikopter kag magarbo nga kotse. Ginahimuslan man sang mga burukrata kapitalista ang sitwasyon agud magbulsa sang higante nga ganansya kag magpatikal-tikal bilang paghanda sa nagahilapit nga eleksyon 2025.

Sa sektor sang agrikultura, indi magnubo sa ₱6.4 bilyon ang nareport nga kahalitan sadtong Nobyembre 6. Apang, mumho nga ₱600 milyon ang ginhatag sang Philippine Crop Insurance Corporation sa mga mangunguma nga apektado sang kalamidad. Madugay na nga reklamo sang mga mangunguma ang tuman ka kulang nga seguro kag mabudlay nga proseso sang pagparehistro.

Kolektibo nga pagsukot

Agud sukton ang rehimen Marcos sa responsibilidad sini sa atubang sang kalalat-an, nagsulong kag nagprotesta ang mga mangunguma kag mangingisda sa Department of Agriculture sa Quezon City sadtong Oktobre 29. Kaupod ang mga grupo nga tigpangapin sa kapalibutan, nagkadto man sila sa Department of Environment and Natural Resources agud pasabton ang departamento sa papel sini sa pagwasak sang kapalibutan.

Suno sa ila, indi bastante ang pulu-panahon nga ayuda nga magluwas nga mumho wala ginasakup tanan nga apektado. Giit nila ang pangmalawigon nga kompensasyon sa porma sang bayad-kahalitan kag rehabilitasyon sang mga naguba nga ulumhan, komunidad, kag lugar-pangisdaan halin sa rehimen Marcos.

Nagpakigbahin sa hublag ang liwat tukod nga People Surge, pungsodnon nga alyansa sang mga tigtib-ong sang kinamatarung sang mga nakaluwas sa mga kalalat-an. Ang alyansa makasasaysayan nga gintukod kag lapnagon nga napahulag sadtong panahon sang superbagyo nga Yolanda sa panahon sang rehimen Aquino II.

Nagpanawagan ang Koalisyon Makabayan sa rehimen Marcos nga itukod ang isa ka “State Compensation Fund” agud maghatag sang direkta nga suporta pangpinansya para sa mga naapektuhan sang bagyo ilabi na ang mga mangunguma.

Siling sini, maayo nga gamiton ang ₱10.29 bilyon nga badyet nga CIF, kon diin ₱4.5 bilyon ang direkta nga uyat ni Maros para magpanagtag sang libre nga binhi, abono, kagamitan sa mga mangunguma kag subsidyo para sa mga naguba nga imprastruktura kag imbentaryo sa magagmay nga negosyo.