Harapin ang hi­na­ing ng mil­yun-mil­yon sa git­na ng kri­sis

Ang Bayan Editoryal | Marso 7 2019

Wa­lang ti­gil ang pag­la­la ng pan­li­pu­nan at pang-e­ko­nom­yang ka­la­ga­yan ng ma­ma­mayang Pi­li­pi­no sa ila­lim ng re­hi­meng Du­ter­te bu­nga ng pa­bi­gat ni­tong mga pa­ta­ka­ran. La­ging bi­go ang araw-a­raw na in­di­bid­wal na pa­ki­ki­ba­ka pa­ra ma­bu­hay. Hi­na­ha­gi­san si­la ni Du­ter­te ng masisimot na mu­mo ha­bang bi­nu­bu­sog ang ma­la­la­king oli­gar­kong nag­pa­pa­ka­bun­dat.

Ang umii­ral na kun­di­syon ay nag­tu­tu­lak sa mga re­bo­lu­syo­nar­yong pwer­sa na big­yang aten­syon ang hi­yaw ng ma­la­wak na ma­sa pa­ra sa so­lu­syong kag­yat at pang­ma­ta­ga­lan sa ka­ni­lang hi­na­ing, upang ti­pu­nin ang ka­ni­lang la­kas sa mil­yun-mil­yon at ma­bi­sang isu­long ang ka­ni­lang mga ka­ra­pa­tan at ka­ga­li­ngan. 

Nang­ga­ga­lai­ti sa ga­lit ang mil­yun-mil­yong Pi­li­pi­no da­hil sa lub­hang di ma­ba­tang ka­la­ga­yan ng ka­wa­lan ng tra­ba­ho, ka­wa­lan ng ba­hay, ma­ba­bang ki­ta, ma­ta­as na pre­syo, ka­ku­la­ngan ng ba­ta­yang uti­li­dad at ser­bi­syong pan­li­pu­nan, ka­ku­la­ngan sa sub­sid­yo ng gub­yer­no, pag­ka­si­ra ng mga imprastruk­tu­rang pam­pub­li­ko, pang-aa­gaw ng lu­pa at dis­lo­ka­syon sa ka­na­yu­nan, at iba pang ma­pa­na­lan­tang epek­to ng mga kontra-ma­hi­rap na pa­ta­ka­ran ng re­hi­meng Du­ter­te. Pa­tu­loy na du­ma­ra­mi ang mga na­bu­bu­hay sa ka­hi­ra­pan.

Sa mga syu­dad at ka­ba­ya­nan, araw-a­raw na pi­na­hi­hi­ra­pan ang ma­sang anak­pa­wis sa ka­wa­lan ng ma­li­nis na tu­big, ma­ta­as na ba­ya­rin sa kur­yen­te, bu­lok na sis­te­ma ng pam­pub­li­kong transpor­ta­syon at tra­pik, at ma­ta­as na gas­tos sa edu­ka­syo­n, pre­syo ng la­ngis at si­ngil sa ko­mu­ni­ka­syo­n. La­hat nang ito ay ipi­nai­la­lim sa pri­ba­ti­sa­syon at pi­na­ta­tak­bo sa nga­lan ng tu­bo. Daan-daang li­bong wa­lang disenteng pabahay ang hu­ma­ha­rap sa ban­tang ma­pa­pa­la­yas sa ka­ni­lang mga ba­rung­ba­rong sa nga­lan ng pag­li­li­nis ng ka­pa­li­gi­ran ha­bang iti­nu­tu­lak ang ma­pa­min­sa­lang rek­la­ma­syon pa­ra iha­in sa ma­la­la­king ne­go­syong gu­tom sa lu­pa. 

To­do-to­do ang pag­tu­lak sa pag­pa­pa­lit-ga­mit sa lu­pa pa­ra big­yang-da­an ang konstruk­syon ng mga dam, ope­ra­syon sa pag­mi­mi­na, tu­ris­mo at ener­hi­ya, at mga pro­yek­tong pang-imprastruk­tu­ra, pa­ti na ang pag­pa­pa­la­wak ng mga plan­tasyon. Dag­dag pa ri­to ang la­long li­be­ra­li­sa­syon sa pag-aang­kat ng bi­gas at iba pang ka­la­kal pang-ag­ri­kul­tu­ra na ban­ta sa lo­kal na pro­duk­syon at ka­bu­ha­yan sa ka­na­yu­nan. 

Na­na­na­ti­ling ma­ta­as ang di­semple­yo sa ha­rap ng pag­bu­lu­sok ng bi­lang ng na­li­lik­hang ba­gong tra­ba­ho sa pi­na­ka­ma­ba­bang an­tas sa da­la­wang de­ka­da, san­hi ng ma­ra­ming taon ng bu­ma­bag­sak na lo­kal na pro­duk­tu­bi­dad. Sa araw-    a­raw, li­bu-li­bo ang na­tu­tu­lak na ma­ngi­bang-ban­sa pa­ra ma­ging kon­traktwal na ma­ba­bang ki­ta.

Ma­la­king pa­sa­nin sa sam­ba­ya­nang Pi­li­pi­no ang re­hi­meng Du­ter­te. Pa­bi­gat na bu­wis ang ipi­na­taw nito sa ba­yan. Nag­pa­pa­kai­nu­til, wa­lang ka­ka­ya­han at wa­lang pa­kia­lam ito sa si­gaw ng ba­yan pa­ra pi­gi­lan ang pag­bag­sak ng kalidad ng ka­ni­lang bu­hay.

Daan-da­ang bil­yong pi­song pon­dong pam­pub­li­ko ang ibi­nu­bul­sa ng mga bu­lok na upi­syal sa an­yo ng mga su­hol, la­gay at pork bar­rel, si­ni­sip­sip ng mga pi­na­pa­bu­rang pri­ba­dong ne­go­syo sa an­yo ng mga pro­yek­to at kontra­ta sa gub­yer­no, at wi­na­wal­das sa ma­gas­tos na mga ka­ga­mi­tan at ope­ra­syong mi­li­tar. Nag­ka­ka­mal ng ya­man ang mga su­per­ya­man nang oli­gar­ko. Lu­b­lob si­la sa lu­ho at ka­rang­ya­an ha­bang na­lu­lu­nod sa gu­tom at la­bis na kawalan ang ma­yor­ya ng ma­ma­ma­yan. 

Sa ha­rap ng su­mu­su­lak na ga­lit ng ba­yan, ipi­na­tu­tu­pad ng re­hi­meng Du­ter­te ang mga hak­ba­nging tu­lad ng ti­na­gu­ri­ang “u­niver­sal health ca­re,” “con­di­tio­nal cash transfer,” “re­por­ma sa lu­pa,” mga pro­yek­tong pa­ba­hay at iba pang prog­ra­mang “pang­ka­ga­li­ngan.” Pa­wang pa­ki­tang-tao at pan­tag­pi ang mga ito na tu­ma­ta­bon at nag­pa­pa­na­ti­li la­mang sa pri­ba­ti­sa­syo­n, pag­kal­tas sa bad­yet pan­li­pu­nan, de­re­gu­la­syo­n, ma­la­wak na pagpa­palit-ga­mit ng lu­pa at iba pang ma­pa­na­lan­tang pa­ta­ka­rang neo­li­be­ral.

Nais ng mga Du­ter­te—ha­ri ng bu­ruk­ra­tang ka­pi­ta­lis­mo—at kan­yang mga al­ya­do, na ma­na­ti­li sa po­der at pri­bi­le­hi­yo. Iba’t ibang ge­ra ang si­ni­mu­lan ng kan­yang re­hi­men upang mang-u­pat ng pa­na­ti­sis­mong pa­sis­ta at big­yan ng ma­la­wak na ka­pang­ya­ri­han ang mi­li­tar at pu­lis sa ka­pin­sa­la­an ng mga ka­ra­pa­tang de­mok­ra­ti­ko. Sa des­po­ti­kong pag­ga­mit ng es­ta­do po­der at ka­ra­ha­san, si­nu­su­pil ni­to ang la­hat ng an­yo ng ma­kat­wi­rang opo­si­syon at bi­nu­bu­sa­lan ang hi­na­ing ng ba­yan. 

Sa ha­rap ng ma­lub­hang kun­di­syong pan­li­pu­nan at pang-e­ko­nom­ya at ka­wa­lang-ha­bag ng re­hi­meng Du­ter­te, wa­lang ibang ma­su­su­li­ngan ang ma­ma­ma­yang Pi­li­pi­no kun­di ang ko­lek­ti­bong su­mi­gaw at igi­it ang ka­ni­lang mga ka­hi­li­ngan. Ang da­mi ni­la’y la­kas na da­pat pang­ha­wa­kan. 

Pa­ra isu­long ang ka­ni­lang de­mok­ra­ti­kong pa­ki­ki­ba­ka, na­na­na­wa­gan ang Par­ti­do sa la­hat ng ak­ti­bis­ta na lu­mu­bog sa ma­sa at it­ranspor­ma ang ga­lit ng ba­yan sa pag­ki­los ng ma­sa. Da­pat ma­ta­mang big­yang-a­ten­syon ang ka­pa­ka­nan, sa­loo­bin at ha­nga­rin ng ba­yan. 

Da­pat wa­la silang ka­pa­gu­ran  sa pag­ka­kam­pan­ya pa­ra pu­ka­win at pa­ki­lu­sin ang ma­sa sa la­yong ha­ra­pin at lu­ta­sin ang ma­la­la­ki at ma­li­li­it na su­li­ra­ning araw-a­raw na nag­pa­pa­hi­rap sa ka­ni­la. Re­gu­lar na ilun­sad ang mga asembli­yang pang-masa pa­ra ta­la­ka­yin ang mga usa­pin at upang ihi­nga ng ba­yan ang ka­ni­lang mga pa­na­naw. Sa ka­sa­lu­ku­yang kam­pan­ya sa elek­syo­n, ob­li­ga­hin ang mga kan­di­da­tong hu­ma­rap sa ba­yan at sa­gu­tin ang ka­ni­lang mga ka­hi­li­ngan. 

Da­pat ga­mi­tin ng mga ak­ti­bis­ta ang ba­wat pag­ka­ka­ta­on na magpro­pa­gan­da, sa mga ta­la­ka­yang gru­po man, o sa pa­ma­ma­ha­gi ng pol­ye­to, o pag­ta­ta­lum­pa­ti sa kal­sa­da, mga bus, dyip o klasrum. Itranspor­ma sa mga sentro ng ak­ti­bis­mong pang­ma­sa ang mga ko­mu­ni­dad, pab­ri­ka, iba pang lu­gar ng pag­ha­ha­nap­bu­hay, paa­ra­lan at iba pa. 

Da­pat din silang mag­pa­ka­hu­say  sa ahi­ta­syon at pag­pu­kaw sa ba­yan na ku­mi­los upang pa­pa­na­gu­tin ang reak­syu­nar­yong gub­yer­no sa ipi­na­taw ni­tong pa­bi­gat na bu­wis, pag­had­lang sa umen­to sa sa­hod, la­bis na pa­ngu­ngu­tang, pag­ben­ta ng pat­ri­mon­ya ng ban­sa at iba pang hak­ba­nging kontra-ma­hi­rap sa ila­lim ng mga pa­ta­ka­rang neo­li­be­ral. Da­pat iba­yong ita­as ang ka­mu­la­tan ng ba­yan sa pag­lan­tad sa pag­ma­ma­nik­lu­hod ng re­hi­men sa pam­pi­nan­sya at pang­ko­mer­syong in­te­res ng mga im­per­ya­lis­ta. 

Da­pat pa­la­ka­sin ang loob ng ma­sa na igi­it ang ka­ni­lang mga ka­ra­pa­tang so­syo­-e­ko­no­mi­ko, pa­ti na ang mga ka­ra­pa­tang de­mok­ra­ti­ko, sa ha­rap ng pi­na­sid­hing pag­su­pil ng es­ta­do. Da­pat ni­lang ilan­tad ang ug­na­yan ng pag­tin­di ng pa­sis­mo sa kri­sis pan­li­pu­nan, at sa pag­ku­ku­ma­hog ng nag­ha­ha­ring pang­ka­ting Du­ter­te na pi­gi­lan ang ma­ma­ma­yan na mag­ba­ngon na na­ka­ku­yom ang ka­mao. Da­pat ga­wing ma­li­naw na ma­li­naw ang pa­nga­ngai­la­ngan pa­ra sa pam­ban­sa-de­mok­ra­ti­kong pa­ki­ki­ba­ka. 

Da­pat tu­mu­long si­lang ig­pa­wan ang pag­ka­ka­wa­tak-wa­tak at di­sor­ga­ni­sa­syon at ma­si­ga­sig na ita­tag ang la­hat ng an­yo ng or­ga­ni­sa­syong ma­sa pa­ra ka­ta­wa­nin ang in­te­res at ka­hi­li­ngan ng ma­ma­ma­yan. Buuin ang mga al­yan­sang lo­kal at pam­ban­sa sa ba­ta­yan ng ku­mon ng pang­sek­tor at pang-u­ring in­te­res, at pa­ki­lu­sin ang ma­ma­ma­yan sa mga de­monstra­syon sa buong ka­ba­ya­nan, pru­bin­sya, re­hi­yon at ban­sa.

Pa­bor pa­ra sa ma­bi­lis na pag­la­ki ng Par­ti­do ang umii­ral na sit­wa­syon. Da­pat ma­bi­sang pa­mu­nu­an ng mga na­ngu­ngu­nang kad­re ng Par­ti­do ang prak­ti­kal na ga­wa­in ng mga ak­ti­bis­ta at ma­ging huwaran sa wa­lang ka­pa­gu­rang pag­pop­ro­pa­gan­da at pag-oor­ga­ni­sa sa ma­sa. Da­pat ma­hig­pit si­lang mag­sa­ga­wa ng mga pag-aa­ral sa ideo­lo­hi­ya, mag­ta­sa at mag­la­gom, at la­ging ita­as ang an­tas ng ga­wa­in. Ang aban­teng mga ak­ti­bis­tang ma­sa ay da­pat ma­bi­lis na rek­ru­tin sa Par­ti­do. Da­pat mag­buo ng li­bu-li­bong ba­gong sa­ngay ng Par­ti­do, at pa­la­wa­kin at pa­la­ka­sin ang mga na­ka­ta­yo na. 

Sa ma­ti­ya­gang pag­pop­ro­pa­gan­da at pag-oor­ga­ni­sa, at ma­ta­mang pag­su­bay­bay sa an­tas ng ka­mu­la­tan ng ma­sa, ma­hu­say na ma­pu­pu­kaw ng Par­ti­do at mga re­bo­lu­syo­nar­yong pwer­sa ang ma­sa pa­ra isa­ga­wa ni­la ang pa­pa­la­king mga pag­ki­los. Kung ii­si­pi’y mis­tu­lang tu­yong da­ya­mi ang ka­la­ga­yan ng ba­yan, mu­la sa ma­li­it na dik­lap, si­sik­lab ang ma­la­king apoy ng pag­la­ban ng ma­sa. 

Ha­bang pi­na­la­la­kas ang pa­ki­ki­ba­ka ng ba­yan pa­ra sa ka­ni­lang mga ka­ra­pa­tang pang-e­ko­nom­ya at ka­ni­lang ka­ga­li­ngan, da­pat ding mag­ban­tay la­ban sa re­por­mis­mo, eko­no­mis­mo, sek­to­ra­lis­mo at iba pang ten­den­syang pu­mi­pi­gil sa pag-un­lad ng re­bo­lu­syo­nar­yong ka­mu­la­tan ng ma­ma­ma­yan. Ang araw-a­raw na pa­ki­ki­ba­ka ng ba­yan ay da­pat iug­nay, su­mu­por­ta at tu­mu­long sa pag­pa­pa­la­kas ng dig­mang ba­yan.