Pasiuna

Gipabagsik sa rehimeng Marcos ug sa mga armadong pwersa niini ang mga pag-atake ug pagpanumpo sa katawhang Pilipino sa milabayng tuig. Mibanaw ang dugo ug daghang kaso sa paglapas sa tawhanong katungod ang nataho sa ngalan sa hingpit nga pagpukan sa rebolusyonaryong kalihukan sa katapusan sa 2024 isip bag-ong target sa rehimen. Aron ihulagway ang maong mga kaso ug motampo sa kampanya alang sa hustisya, gipagula sa Ang Bayan (AB) kini nga taho mahitungod sa kahimtang sa tawhanong katungod sa nasud sa milabayng tuig.

Kini nga taho nakabase sa impormasyon nga gitipon ug gisusi sa AB bahin sa mga kaso sa paglapas sa tawhanong katungod nga gihimo sa Armed Forces of the Philippines (AFP), Philippine National Police (PNP), ug uban pang armadong ahente sa rehimeng US-Marcos gikan Disyembre 1, 2023 hangtud Disyembre 1 karong tuiga. Gihulagway niini ang grabeng brutalidad ug kabangis nga nasinati sa katawhang Pilipino ilalum sa nagpadayon nga kampanya sa pagpanumpo ug kontra-insurhensiya.

Sama sa nangagi, daghang kaso sa kabanikanhan ang wala narekord tungod sa kalisdanan sa pagpadala og mga taho sa mga yunit nga nag-atubang sa grabeng operasyong militar. Adunay pipila ka mga kaso nga ang insidente lamang ang narekord ug wala mahibal-i ang eksaktong ihap sa mga biktima.

Dili pa langkub niining kasamtangang report ang daghang paglapas sa mga katungod sa katawhang Moro nga kasagaran wala masayri sa publiko. Dili usab sakop niining report ang mga ekstrahudisyal nga pagpatay ilalum sa mini nga gyera kontra-droga ni Duterte nga nagpadayon hangtud karon. Sa taho gikan sa The Dahas Project, dili moubos sa 370 ka biktima mini nga gyera ang narekord niini sukad makalingkod sa poder si Ferdinand Marcos Jr.

Gigamit sa AB ang internasyunal nga istandard sa pagtibuok niining report aron maanalisa ang ihap sa mga biktima sa ebakwasyon ug militarisasyon, ug ang ihap sa mga bata nga naapektuhan.

Palisiya sa pagpanumpo

Sa pagsulay ni Ferdinand Marcos Jr nga pahimuslan ang pagkabutyag sa hugaw ug madugoong rekord sa mga Duterte aron paninduton ang imahe sa iyang pamilya, dili matago ang iyang kaugalingong brutal ug pasistang paghari gamit ang mga kampanya sa pagpanumpo. Ginapalihok niya ang mga berdugong institusyon ug ahensya gikan sa nasudnon hangtud ang-ang barangay aron gukdon ang bisan kinsang mibarog ug misukol batok sa iyang inutil ug dunot nga paghari.

Niadtong Enero, gilunsad ni Marcos ang islogang “Bagong Pilipinas” aron magsilbing pantabil sa dunot nga estado, sama sa kaniadto “Bagong Lipunan” sa iyang diktador nga amahan. Walay unsamang pundamental nga “nausab” sa madaugdaugon ug mapahimuslanong semikolonyal ug semipyudal nga sistema sa Pilipinas. Padayon ang kawalay katagbawan sa pamilyang Marcos sa gahum, ang pagbawi sa tanang kinawat nga bahandi ug paghari gamit ang mga instrumento sa terorismo sa estado.

Dugang pa, nagtukod usab si Marcos og Special Committee on Human Rights Coordination pinaagi sa Administrative Order No. 22 niadtong Mayo. Matud sa kamandoan, magsilbing “tig-koordina” sa mga isyu sa tawhanong katungod ang komite. Nagpakana usab kini sa pagtukod sa Inter-Agency Committee on International Humanitarian Law (IAC-IHL) pinaagi sa Executive Order No. 77 nga gipirmahan niadtong Nobyembre 22. Gilunsad usab niini ang National Human Rights Action Plan (NHRAP) karong Disyembre. Ang maong mga lakang usa ka desperadong pagsulay aron tabunan ang grabeng kahimtang sa tawhanong katungod sa nasud.

Luyo sa maong mga kamandoan, subsub nga ginapatuman sa AFP ug PNP ang hugaw nga todong-gyera batok sa katawhang Pilipino sa kasyudaran ug kabanikanhan. Sa gambalay sa National Security Policy (NSP) 2023-2028, nagapadayon ang grabeng pasistang terorismo sa estado, pagyukbo ngadto sa imperyalismong US ug pagsumpo sa mga pwersang patriyotiko ug demokratiko.

Taliwala sa kanunay nga ginasangpit sa US, AFP ug ni Marcos kalabot sa “pagpaling” sa armadong pwersa gikan sa “internal nga depensa” ngadto sa “eksternal nga depensa” tungod “huyang na” o “napukan na” ang Bagong Hukbong Bayan (BHB), nagpabilin pa gihapon ang dakung pwersa sa AFP sa kabanikanhan ug mga natarang gerilya. Balik-balik usab niining ginapasigarbo nga pito na lamang kuno ka huyang nga natarang gerilya ang nahabilin, apan liboang pwersang militar, pulis ug paramilitar pa gihapon ang ginapalihok alang sa kampanyang kontra-insurhensiya. Nagpadayon ang pagdomina sa AFP sa mga sibilyang ahensya ug lokal nga mga gubyerno hangtud sa ang-ang barangay pinaagi sa National Task Force-Elcac.

Gigamit ni Marcos ang Anti-Terrorism Law ug Terrorism Financing Prevention and Suppression Act aron pig-oton ug pahilumon ang mga kritiko ug nagaestorya batok sa iyang rehimen, lakip na ang ordinaryong katawhan. Nabutyag niadtong katapusang kwarto sa tuig ang gitawag og “Project Exit the Greylist” sa rehimeng Marcos nga gigamit alang sa arbitraryong pagpasaka og mga kasong “terrorism financing” batok sa lain-laing organisasyon ug grupong pangkalamboan. Inubanan kini sa usa ka 2021 “Order of Battle” kung asa nakalista sa mga pagakasuhan ang mga iladong tawong simbahan, mamumuong pangkalamboan ug aktibista.

Ginatarget sa rehimen ang giakusahan niining “mga ligal nga prente sa CPP-NPA-NDFP” aron kuno “ihunong ang rekrutment, putlon ang suportang pinansya ug batukan ang propaganda.” Dungan kini sa malisyosong paglambigit sa mga aktibista ngadto armadong kalihukan o Red-tagging aron hatagag rason ang bangis nga pag-atake kanila.

Sa kabanikanhan, gipailalum sa makanunayong militarisasyon ug okupasyon ang mga komunidad pinaagi sa focused military operation (FMO) ug Retooled Community Support Program (RCSP). Niini nga mga operasyon, mga sibilyan ug mag-uuma ang nag-unang target sa kabangis ug pagpanumpo sa militar. Dungan niini ang paturagas nga aerial bombing, istraping ug pagpanganyon sa kaumahan ug kabukiran nga nagbutang sa kinabuhi ng mga sibilyan ngadto sa peligro ug nagaguba sa kinaiyahan.

Ginapatuman sa NTF-Elcac sa mga komunidad sa kabanikanhan ang programang “Balik-Loob” ug “Barangay Development Program” nga walay lain kundi kampanya sa intimidasyon, pwersahang “pagpasurender” sa mga sibilyan ug pagkurakot sa pondo sa katawhan. Padayon usab ang walay hunong nga paglapas sa estado sa lagda sa gubat, pinaagi sa tinuyong pagpatay sa samarong manggugubat, pagpatay sa mga sibilyan sa mga “pekeng engkwentro” ug pagpaantus sa tibuok komunidad panahon sa operasyong kombat.

Mga paglapas sa tawhanong katungod

Sa rekord sa Ang Bayan, 83,560 ang biktima sa paglapas sa tawhanong katungod sa rehimen US-Marcos gikan Disyembre 2023 hangtud Disyembre 1. Narekord sa AB ang 975 ka kaso (o halos tulo ka kaso kada adlaw) sa paglapas sa tawhanong katungod sa tibuok nasud. Ang pipila sa mga biktima nakasinati og 2-3 ka kaso sa paglapas sa ilang tawhanong katungod.

Sa abereyds, dili moubos sa lima ang biktima sa pulitikanhong pagpamatay kada bulan. Adunay usa ka biktima sa pagpangdagit ug usa ka biktima sa torytur kada semana. Nakarekord ang AB og 60 ka biktima sa pagpanghulga, pagpanghadlok ug intimidasyon kada adlaw. Dili moubos sa 20,396 ang biktima sa pugos nga pagpabakwit ug dislokasyon tungod sa okupasyong militar sa kabanikanhan. Adunay 67 ka kaso sa aerial bombing, istraping ug pagpanganyon nga midaut, mihadlok, o miguba sa panginabuhian sa liboang katawhan.

Sama sa miaging mga report, pinakadaghang biktima naggikan sa han-ay sa hut-ong mag-uuma (66,701), sunod sa sektor sa mga bata (27,292) ug kabus sa kasyudaran (16,500).

Sa halos tulo ka tuig sa rehimeng Marcos sa poder, narekord sa AB ang 3,082 kinatibuk-ang ihap sa mga kaso kung asa dili moubos 508,239 ang biktima. Sa abereyds, adunay 574 biktima sa paglapas sa tawhanong katungod kada adlaw sulod sa halos tulo ka tuig. Ilalum sa rehimeng Marcos, narekord sa National Union of Journalists of the Philippines (NUJP) ang 156 ka kaso sa paglapas sa katungod sa gawasnong pagpamahayag.

Pagpatay, pakyas nga pagpatay ug tortyur

Dili moubos sa 56 ang biktima sa pulitikanhong pagpamatay sa tibuok nasud sukad sa milabayng tuig. Kadaghanan sa mga kaso narekord dungan sa mga FMO ug RCSP nga gihimo sa mga sundalo ug pulis sa mga komunidad sa mga mag-uuma ug lumad. Pinakadaghan ang gipatay sa Negros Occidental (16), sunod ang Masbate (10), ug Iloilo (6).

Halos tanang gipatay ginapagawas sa AFP nga napatay sa “engkwentro” o hinimuhimong panagsangka. Gipakaylap kini nga balita sa AFP bisan og hugot kining gipanghimakak sa pamilya, silingan ug bisan sa mga upisyal sa lokal nga konseho sa baryo. Dihadiha usab kining gipanghimakak sa yunit sa Bagong Hukbong Bayan (BHB).

Aron ipakitang napatay sa engkwentro, ginasul-uban, ginabutangan og armas ug uban pang gamit militar ang ilang mga patayng lawas ug ginabalandra sa lapukan. Sama sa nangagi, ginapiktyur sa militar ang mga patayng lawas aron ipakaylap sa social media ug dumugon sa ilang mga troll.

Ang mga pagpatay nakagambalay sa plano sa rehimeng Marcos nga “hingpit nang pukanon” ang hukbong bayan. Nagpakaylap ang mga sundalo og istorya bahin sa ilang mga “kadaugan” aron ipakita nga “gakapildi” na ang hukbong bayan.

Sa mga biktima, 17 ang hors de combat (mga kombatant nga wala nay ikasukol tungod kay samaron o masakiton), dili kombatant o mga retirado sa rebolusyonaryong kalihukan. Giaresto sila sa mga yunit sa AFP apan imbis nga ideklarar silang bihag sa gubat gidayunan na hinuon sila pagpatay.

Pagpatay sa yanong mag-uuma. Gipatay sa mga sundalo sa 2nd IB ang duha ka mag-uuma nga silang Roger Clores ug Ronnel Abril sa Purok 3, Barangay Simawa, Uson, Masbate niadtong Setyembre 26. Matud sa mga residente, nagtugway lamang sila sa kabaw duul sa sapa dihang sila gipamatay. Sama sa kasagarang modus, gipagawas sa 2nd IB nga naka-engkwentro nila ang usa ka yunit sa BHB-Masbate sa maong lugar sa alas-5:40 sa buntag sulod 20 minutos. Didto nila gipagawas nga napatay ang duha ka mag-uuma ug nakumpiska ang klase-klaseng armas.

Pagpatay sa tigulang. Gidagit ug gidala sa lasang ug tinuyong gipatay sa sundalo sa 15th IB ug PNP-Special Action Force (PNP-SAF) ang 69-anyos nga mag-uumang si Ramon Enseniales niadtong Hulyo 29 sa Cauayan, Negros Occidental. Gipagawas sa 15th IB nga usa ka Pulang manggugubat si Enseniales nga napatay sa armadong engkwentro. Matud sa usa ka residenteng saksi, gipalibutan sa sundalo ang iyang balay sa Sityo Pasto, Barangay Basak kung asa siya gidagit ayha gidala sa lasang. Pipila ka oras ang milabay, nakadungog na lang ang mga residente og buto sa pusil. Gituohan usab nga gitortyur siya ayha gipatay mga ala-1 sa hapon.

Pagpatay sa hors de combat. Tinuyong gipatay sa 80th IB ang masakitong Pulang manggugubat sa BHB-Rizal nga si Kaubang Wally Agudes (Ka KM) niadtong Hulyo 18 sa Barangay Burgos, Rodriguez, Rizal. Matud sa mga saksi, nakita nilang buhi si Ka KM nga nagsulayng moikyas sa mga sundalo. Nadungog usab nilang misinggit si Ka KM nga dili siya mosukol ug ang singgit sa usa ka sundalo nga adunay ginapahapa. Adunay grabeng trangkaso si Ka KM hinungdan nga siya gibilin sa komunidad. Dili siya makalakaw og tarong ug wala siya sa kundisyon nga makig-away.

Ingon niini usab ang nahitabo kang Kaliska Dominica Peralta (Ka Rekka). Niadtong Abril 10, gitortyur ug gipatay siya sa pasistang tropa sa 48th IB human madakpan sa Barangay Butong, Quezon, Bukidnon. Wala siyay armas atol sa pagdakop kaniya. Kanhi siyang estudyante sa University of the Philippines-Diliman.

Grabeng paglapas usab sa internasyunal nga tawhanong balaod ang nasinati sa mga Martir sa Panay niadtong Agosto. Namartir sa serye sa mga depensiba niadtong Agosto 5 hangtud 15 sa Iloilo silang Maria Concepcion Araneta-Bocala (Ka Concha), Vicente Hinojales (Ka Hadjie/Ka Emil), Benjamin Cortel (Ka Amor/Ruby/Mamang), Romulo Iturriaga Gangoso (Ka Reagan/Biboy/Pedik), Jielmor Gauranoc (Ka Doc/Tango/Baron), Juvylene Silverio (Ka Kaykay/Purang), Armando Savariz (Ka Nene/Kulot), ug Rewilmar Torrato (Ka Minerva/Mara/Moray). Matud pa mga pamilya sa mga namartir, namatikdan nila ang lain-laing marka sa mga patayng lawas dihang ila kining gikuha gikan sa punerarya. Adunay lain-laing klase sa mga samad sama sa dagkung bangag sa dughan, balibali nga mga braso ug daghang samad gikan ulo hangtud tiil. Kini nagpakita nga posibleng gitortyur sila pag-ayo ayha gipatay.

Narekord usab sa Ang Bayan ang 27 ka biktima sa pakyas nga pagpatay sa Kalinga, Nueva Ecija, Aurora, Albay, Sorsogon, Negros Occidental, Northern Samar, Samar ug Sultan Kudarat. Nalambigit sa maong mga kaso ang nag-operasyong yunit militar, nga sa kahadlok nga maunhan, paturagas nga namusil sa kinsamang masugatan sa lasang o dalan. Lakip sa mga biktima ang usa ka 4-bulang mabdos.

Dili moubos sa 44 ang nakasinati og tortyur sa kamot sa mga sundalo. Halos katunga niini ang gidayunan pagpatay sa berdugong militar. Lakip dinhi ang duha ka mabdos nga Pulang manggugubat nga gitortyur ug gipaantus human madakpan. Ang uban sa biktima nga gitortyur mga mag-uuma nga gipailalum sa grabeng interogasyon samtang nag-operasyon ang mga yunit niini.

Pag-aresto, pagdagit, ug pagpanghulga, pagpamig-ot, ug pagpanghadlok

Nakarekord ang AB og 65 ka kaso sa arbitraryong pag-aresto ug detensyon kung asa dili moubos sa 149 ang mga biktima, nga kadaghanan mga mag-uuma. Gipasakahan ang mga biktima og lain-laing mga hinimuhimong mga kaso aron ibalhog sila prisohan sa dugay nga panahon. Lakip sa kasagarang mga kaso nga gipasaka batok kanila mao ang illegal possession of firearms and explosives, pagpatay ug pakyas nga pagpatay, terorismo ug “terrorism financing.”

Ang uban kanila nakasinati sa tinuyo nga paglangan sa proseso sa ilang mga papeles sa korte aron dili sila makagawas dayon. Ang uban pa, ilabi na sa mga anaa sa prubinsya, iligal nga ginapriso sa mga kampo militar nga walay mando gikan sa korte ug wala ginatugutan nga mabisita sa ilang pamilya.

Kahimtang sa mga bilanggong pulitikal. Padayon nga nagkadaghan ang ihap sa mga bilanggong pulitikal tungod sa kampanya sa pag-aresto sa rehimeng Marcos sa mga aktibista ug progresibo. Sa rekord sa Karapatan, adunay 757 ka bilanggong pulitikal sa nasud diin 103 niini mga tigulang ug 97 ang masakiton. Anaa sa 156 sa mga bilanggo mga babaye, samtang 17 kanila mga konsultant pangkalinaw ug istap sa National Democratic Front of the Philippines.

Narekord usab niadtong milabayng tuig ang pipila ka kaso sa pagkamatay sa mga bilanggong pulitikal tungod sa dugay nga pagkapriso, dili maayong kondisyon sa prisohan, ug pagpasagad sa ilang mga panginahanglang medikal. Lakip dinhi si Jude Rimando, 58, usa ka beteranong organisador sa mga mamumuo, nga namatay niadtong Hulyo 23 tungod sa Stage 4 liver cancer. Giaresto siya niadtong Enero 6, 2021 ug gipriso sa Metro Manila District Jail-Annex 2 sa Camp Bagong Diwa, Taguig City.

Dinaghang pagdakop sa mga katutubo. Gidakop sa giusang pwersa sa pulis ug mga pribadong personel ug maton sa Hacienda Almeda ang dili moubos sa 29 ka Mangyan-Iraya nga residente sa asyenda sa Abra de Ilog, Occidental Mindoro niadtong Oktubre 18. Lakip sa mga giaresto ang 17 ka tigulang ug 12 ka menor de edad nga nagdepensa sa ilang yutang kabilin. Ang Hacienda Almeda langkub sa 31 ka ektaryang yutang kabilin sa mga Iraya nga ginailog kanila pinaagi sa pagpamig-ot, militarisasyon, ug pagpangilad gamit ang armadong maton ug ahente sa estado.

Bangis nga pag-aresto atol sa protesta. Sa Mendiola, iligal nga giaresto niadtong Nobyembre 30 sa mga pulis sa Maynila si Nilo Mortifero, usa ka senior citizen ug organisador sa Bayan Muna nga bag-o lang na-stroke. Gidakop si Ka Nilo samtang naglakaw padulong sa kasilyas. Gikasuhan siya sa mga pulis uban ang lider sa Kilusang Mayo Uno nga si Ka Elmer Labog ug ang uban pang mga aktibista.

Pagkaso og “terrorism financing.” Sa bag-ong taho sa alyansang Defend NGOs, 69 ka indibidwal ug 29 ka non-government organization (NGO) sa tibuok nasud ang nakasinati og pagpamig-ot samtang nag-atubang sa mga gama-gamang kaso nga may kalabutan sa “terrorism financing” ilalum sa kasamtangang administrasyon. Lahi pa kini sa mga gikasuhan og “terorismo.”

Lapas sa JASIG ang pag-aresto sa mga konsultant sa NDFP. Tulo ka konsultant pangkalinaw sa NDFP ang giaresto nga lapas sa Joint Agreement on Safety and Immunity Guarantees (JASIG) nga gihimo sa rehimeng Marcos niadtong Oktubre. Gidagit sa mga pulis ug militar silang Wigberto Villarico niadtong Oktubre 24, Simeon Naogsan niadtong Oktubre 21, ug Porferio Tuna niadtong Oktubre 2. Silang tanan nagapatuman og mga buluhaton para sa NDFP ug nagahimo og konsultasyon sa mga organisasyong masa sa dihang gidakop sila sa mga pwersa sa estado. Dayag nga pagdiskaril kini sa posibleng pag-abli sa panaghisgot kalinaw tali sa GRP ug NDFP subay sa gipirmahang Oslo Joint Statement niadtong Nobyembre 2023.

Narekord usab sa AB sa milabayng tuig ang 70 ka biktima sa pagdagit. Ang mga kaso sa pagdagit nagpakita sa tin-aw nga intensyon sa estado nga tinuyong itago ang mga biktima ug ilimod nga ang mga biktima anaa sa ilang kustodiya. Ang uban sa mga biktima gipakita nga patay na human ang pipila ka panahon nga pagkawala, o kaha, napriso tungod sa gama-gamang mga kaso o ginapagawas nga “misurender” nga myembro sa hukbong bayan.

Pagdagit sa bag-ong nakagawas nga bilanggong pulitikal. Duha ka bulan nga nawala si Rowena Dasig human siya gidagit sa mga pwersa sa estado niadtong Agosto 22, adlaw nga siya gibuhian gikan sa prisohan. Sa wala pa siya pugsanong giwala, gibasura sa korte sa Gumaca, Quezon ang kasong illegal possession of firearms, ammunitions, and explosives nga gipasaka batok kaniya ug sa kauban niyang si Miguela Peniero. Ang duha giaresto sa Purok Banaba, Barangay Caridad Ibaba sa lungsod Atimonan niadtong Hulyo 12, 2023.

Gidagit nga mga aktibista sa Bicol. Sa Albay, gidagit niadtong Agosto 23 sa mga pwersa sa estado si James Jazmines, 63, kanhi upisyal sa Kilusang Mayo Uno ug igsuon sa konsultant pangkalinaw sa NDFP nga si Alan Jazmines. Ulahi siyang nakita sa Barangay San Lorenzo, Tabaco City. Naggikan siya sa sektor sa kabatan-onang estudyante, nagsilbing upisyal sa impormasyon sa KMU ug executive director sa Amado V. Hernandez Resource Center. Sukad sa tunga-tunga sa dekada 2000, nagtrabaho siya isip tigtambag sa mga isyu kalabot sa information technology.

Pipila ka adlaw human niini, gidagit usab ang 66-anyos nga si Felix Salaveria Jr, aktibong myembro sa Cycling Advocates (CYCAD) niadtong Agosto 28. Si Salaveria sagad nga kauban si Jazmines samtang nagabisikleta. Nagsilbi si Salaveria isip founding member sa Tunay na Alyansa ng Bayan Alay para sa mga Katutubo at Kabataan para sa Tribung Pilipino niadtong dekada 1980.

Ilalum sa rehimeng Marcos, narekord sa Ang Bayan ang 233 ka biktima sa pagdagit. Dili moubos sa 43 ang desaparesido ug wala pa nakita. Samtang, 32 gikan sa mga gidagit ang gipatay, 29 ang gipriso, 10 ang gipagawas nga “misurender,” ug 68 ang gilutaw apan padayong ginapig-ot sa estado. Napulo sa mga biktima mga bata nga gihimong “hostage” sa militar. Daghan sa mga kaso nataho sa kabanikanhan atol sa grabeng operasyong kombat sa militar.

Nakarekord usab ang AB sa dili moubos sa 22,223 ka biktima sa pagpanghulga, pagpamig-ot ug intimidasyon. Nag-unang nakahiagum niini nga mga kaso ang mga mag-uuma nga ginapalayas sa mga agalong yutaan ug mangigilog og yuta gamit ang mga pwersa sa estado.

Mas daghan pa kini kung ilakip ang liboang giparada ug pugos nga “gipasurender” sa militar isip mga myembro o tigsuporta sa BHB sa kasyudaran ug kabanikanhan. Sa mga kaso sa “pagpasurender,” dili maihap ang higayon nga gigamit sa militar ang pagpanghatag og ayuda aron kuhaan og litrato ang mga residente ug ibandira silang “misurender”.

Nagapadayon ang Red-tagging, pagpangdaut ug walay basihang pag-akusa sa mga indibidwal ug organisasyon ngadto armadong kalihukan aron sila pig-uton. Kini taliwala sa desisyon nga gipagula sa Korte Suprema niadtong Mayo kung asa klaro niining gidiklara nga hulga sa kinabuhi, kagawasan ug seguridad sa kinsaman ang Red-tagging. Daghan gihapon ang narekord nga insidente sa pagbutang og mga poster nga adunay pangalan sa mga lider-masa nga naglambigit kanila sa rebolusyonaryong kalihukan, paglunsad og pulong sa eskwelahan ug komunidad sa tumong nga i-red-tag ang nasudnon-demokratikong organisasyon, ug malukpanong papgpangdaut sa social media.

Pagpamig-ot sa mga paryente sa mga namartir. Usa sa porma sa pagpamig-ot sa pwersa sa estado mao ang paghikaw sa patay lawas sa mga Pulang manggugubat ug walay hunong na pagpanghasi ngadto sa ilang pamilya. Usa dinhi ang kaso sa paghasi sa pamilyang Ritual.

Halos usa ka semana nga gipig-ot ug gipugngan ang pamilya ni Susan Ritual (Ka Gemma), namartir sa Barangay Bacong Sigsigan, Famy, Laguna niadtong Nobyembre 28, nga makuha ang iyang patayng lawas aron mahaya ug malubong. Wala pa nakuntento, gidagit ug gihosteyds sa mga sundalo ang duha ka igsuon ni Ka Gemma nga sila Paulino ug Sherlyn Ritual nga mokuha unta sa iyang patayng lawas. Pugos nga gikuha sa pulis ang patayng lawas ug “giuli” uban ang managsuong Ritual sa Aurora. Bisan ang haya ug lubong ni Ka Gemma wala nakaluwas sa mga sundalo.

Bangis militar sa mga komunidad

Sa ngalan sa dautang laraw nga “pulbuson” ang rebolusyonaryong kalihukan sa kabukiran o di kaha “ipabilin” ang nakab-ot nga kadaugan ug deklarasyon nga “insurgency-free” sa mga prubinsya, gidominahan sa mga operasyong kombat sa AFP ug PNP ang daghang komunidad sa kabukiran. Padayon nga nakadeploy ang mga binatalyong pwersa sa militar ug pulis sa daghang komunidad sa mga mag-uuma ug nasudnong minorya.

Narekord sa AB ang dili moubos sa 20,396 ka biktima sa pugos nga pagpabakwit ug dislokasyon sa milabayng 12 ka bulan. Natugaw ang pagtuon sa 1,822 ka mga bata ug kinatibuk-ang 5,281 ka tawo tungod sa paggamit sa mga sundalo sa AFP sa mga sibilyang estruktura, nga supak sa internasyunal nga tawhanong balaod.

Sa kinatibuk-an, narekord sa AB ang 67 ka kaso sa aerial bombing, estraping ug pagpanganyon sa Abra, Kalinga, Ilocos Sur, Cagayan, Nueva Vizcaya, Aurora, Nueva Ecija, Quezon, Camarines Sur, Northern Samar, Samar, Capiz, Iloilo, Negros Occidental, ug Bukidnon. Biktima niini ang kapin 13,000 ka tawo.

Pagyatak sa katungod sa kababayen-an ug bata

Dili matugkad ang brutalidad sa AFP ug PNP sa ilang hugaw nga gyera kontra-insurhensiya batok sa rebolusyonaryong kalihukan. Sa lain-laing bahin sa nasud, daghang mga bata ug babaye ang biktima sa mga operasyong militar ug dayag nga ginatarget sa mga armadong gaway sa estado.

Sa rekord sa AB, usa ka menor-de-edad ang gipatay sa mga sundalo samtang gatusan ang biktima sa pugos nga pagpabakwit ug dislokasyon tungod sa paturagas nga pagpamusil, pagpanganyon ug pagpamomba duul sa ilang mga komunidad.

Pagpatay sa 16-anyos. Gipatay sa 7th IB ang 16-anyos nga estudyante nga si Eusibio Cranzo, nga nailhan usab nga Kuni Cuba, niadtong Hunyo 9 sa Sityo Kiluding, Barangay Kiadsam, Sen. Ninoy Aquino, Sultan Kudarat. Sumala sa report, pauli si Cranzo uban ang iyang igsuon ug duha ka higala dihang ilang masugatan ang nag-operasyong yunit sa 7th IB. Dihadihang naigo si Cranzo sa pagpamusil sa mga sundalo samtang nakaambak ang iyang tulo ka kauban sa maisan.

Sulayng pagdagit sa bata. Sa wala mahibal-ing petsa niadtong Mayo, giaresto sa mga pwersa sa estado si Baby Arnejo ug iyang batang anak sa Barangay Madao, Uson, Masbate. Giakusahan siyang myembro sa BHB bisan og ginapanghingusog sa mga residente nga sibilyan si Arnejo ug dugay nang nagpuyo sa maong baryo. Gisulayan pa sa mga pulis pagdagit ang anak ni Arnejo apan napugngan sila sa mga residente. Tungod niini, anaa sa maayong kustodiya ang bata samtang napriso ang iyang inahan.

Narekord usab sa AB ang upat ka kaso sa pagpanglugos ug sekswal nga pagpang-abuso batok sa kababayen-an. Lakip dinhi ang mga kaso sa Batangas, Northern Samar ug Metro Manila. Samtang usa ka mabdos ang gipabuthan sa AFP sa Aurora.

Hustisya!

Hustisya ang nagkahiusang singgit sa katawhang Pilipino alang sa tanang biktima sa paglapas sa tawhanong katungod sa rehimeng US-Marcos. Isip kabahin sa pagdepensa sa mga sektor sa tawhanong katungod, naglunsad sila og lain-laing klase sa kalihukang masa sa milabayng tuig.

Sa ikaduhang bahin sa tuig, nahimong sentro sa imbestigasyon sa Kongreso ang mga krimen sa rehimeng Duterte sa mini nga gyera niini kontra-droga. Natukmod ang Kongreso nga susihon bisan ang mga kaso sa ekstra-hudisyal nga pagpatay sa mga aktibista, tigpanalipud sa tawhanong katungod, kinaiyahan ug uban pa sa miaging rehimen. Niadtong Nobyembre, gitukod sa mga biktima ug sa mga pamilya sa biktima ang alyansang Duterte Panagutin uban ang kanhi senador nga si Leila de Lima. Gipriso ni Duterte si de Lima sulod sa kapin pito ka tuig sa hinimuhimong kaso nga pulos gibasura sa korte. Dungan niini, gitukod usab ang Mothers for Justice ilalum sa Gabriela. Giduso nila ang mas lalum nga pag-imbestiga sa mga krimen ni Duterte. Gisingil usab nila ang rehimeng Marcos sa hinay ug kawalay suporta niini sa mga biktima ug sa kaugalingon niining mga biktima sa kabangis. Giduso nilang makigtambayayong ang estado sa International Criminal Court o mosulod balik isip myembro.

Pinaagi sa padayon nga kampanya ug paningkamot sa mga pamilya ug abugado pipila na ka mga detenidong pulitikal ang nakagawas tungod sa kawalay ebidensya sa gama-gamang kaso batok kanila. Lakip dinhi ang paglingkawas niadtong Hunyo kang Gerardo Dela Peña, ang pinakatigulang nga detenidong pulitikal ug pagbasura sa kaso batok sa “Himamaylan 7” niadtong Nobyembre. Halos tanang kaso nga gipasaka pinaagi sa depektibong mga search warrant gikan kang Judge Cecilia Villavert nabasura na.

Tataw usab niining milabayng tuig ang serye sa welga ug hiniusang protesta sa mga mamumuo ug unyon aron iduso ang ilang panawagan alang dugang-suhulan, katungod sa pamuo ug ipadaug ang bag-ong collective bargaining agreement (CBA). Pipila dinhi nahitabo sa Nexperia Philippines Inc., Daiwa Seiko Philippines, Technol Eight Philippines ug uban pa.

Padayon ang militanteng pakigbisog sa katawhan ug tigpanalipud sa tawhanong katungod aron batukan ang brutal nga paghari sa rehimeng Marcos. Gikan sa ligal o ekstra-ligal nga mga lakang hangtud sa armadong aksyon sa Bagong Hukbong Bayan, padayong nakigbisog ang katawhan para panalipdan ang ilang katungod ug kab-uton ang hustisya. Ilahang ginabutyag, ginabatukan ug ginasingil si Marcos sa mga palisiya sa pagpanumpo ug terorismo sa estado.