Gisumite sa 74 ka indibidwal ug mga representante sa mga organisasyon ang usa ka impeachment complaint o pormal nga reklamo aron palagputon si Bise Presidente Sara Duterte niadtong Disyembre 4. Gi-endorso ang reklamo sa mga kongresista sa blokeng Makabayan nga silang Rep. France Castro, Rep. Arlene Brosas ug Rep. Raoul Manuel.
Gibase ang reklamo sa “betrayal of public trust” o pagluib sa pagsalig sa publiko nga nakasentro sa tulo ka isyu: 1) ang pag-abuso, sayop nga paggamit ug pag-usik-usik sa ₱612.5 milyon nga confidential funds; 2) sistematikong pagtabon sa krimen pinaagi sa hinimuhimong mga report, resibo ug dokumento nga gisumite sa Commission on Audit (COA), ug 3) tinuyo nga pagpugong sa imbestigasyon ug panukiduki sa Kongreso.
Kadaghanan sa mga detalye niining pagluib migawas sa mga pagdungog nga gipahigayon sa Committe on Good Governance and Accountability sa Kongreso nga misusi sa paggasto ni Sara Duterte sa pondo sa Office of the Vice President (OVP) ug Department of Education (DepEd). Nahimong sentro sa pagdungog ang anomalya sa paggamit sa confidential and intelligence funds (CIF) sa duha ka upisina.
Sa pito ka pagdungog nga gipahigayon sa komite gikan Setyembre hangtud Nobyembre, nagmagahi si Duterte ug iyang mga upisyal sa imbestigasyon aron likayan ang ilang responsibilidad. Daghang higayon nga midumili si Duterte ug iyang mga upisyal sa imbitasyon sa Kongreso. Sa usa ka pagdungog, midumili pa sa pagpanumpa si Duterte ug miingon nga “pamulitika” lamang ang pagdukiduki sa iyang paggamit sa pampublikong pondo. Imbes nga tubagon ang mga pangutana sa mga kongresista, subli-subli niyang gikwestyon ang laraw sa Kongreso. Balik-balik usab nga namakak ang iyang mga upisyal aron tabunan ang mga anomalya sa ilang amo.
Sa mga pagdungog, napamatud-an nga gigasto ni Duterte ang ₱125 milyon nga confidential funds sulod sa 11 ka adlaw sa dili klarong mga paagi. Dakung bahin niini (₱73 milyon) gipabalik sa COA tungod sa sayop nga paggamit, sama sa paggasto sa pagkaon, medikal ug mahal kaayong abang sa mga “safe house”. Nabisto usab ang pagpangayo ni Duterte og mga sulat-sertipikasyon aron tabunan ang gikawat niyang ₱150 milyon nga gipagawas nga gigasto alang sa mga Youth Leadership Seminar (YLS) sa Armed Forces of the Philippines.
Duha ka beses nga misulay ang iyang chief-of-staff nga si Zuleika Lopez nga pugngan ang COA nga ihatag ang mga dokumento kabahin sa confidential funds sa Kongreso. Tungod sa iyang pagsupak sa gahum sa kongreso, gisilutan si Lopez og hangtud 10 ka adlaw nga detensyon. Naghimo og kagubot si Duterte dihang iyang giharang ug gipugngan ang pagbalhin kang Lopez sa prisohan sa mga babaye sa Mandaluyong. Nagresulta kini sa pagtinukluray tali sa mga gwardyang militar ni Duterte ug mga upisyal sa seguridad sa Kongreso ug pulis. Gikasuhan sa PNP ang mga gwardya ni Duterte og direct assault (direktang pag-atake), pagsupak sa awtoridad ug grave coercion (grabeng pagpamugos). Nagresulta usab kini sa pagtangtang ug pag-ilis sa AFP sa iyang mga gwardyang militar.
Sa mga pagdungog, migawas ang daghang mga iregularidad sa dokumentasyon, sama sa liboan ka mga resibo nga walay pirma, hinimuhimong mga ngalan sama sa “Mary Grace Piattos” ug daghan pang uban. Lain pang dili katuuhan ang pagnotaryo sa usa lamang ka abugado sa halos tanang dokumento sa OVP ug DepEd. Nabutyag usab ang sulayng pagpanuhol ni Duterte sa mga upisyal sa DepEd aron pasundon sila sa mga proseso nga gitakda niya sa pagpalit og mga kompyuter ug libro sa departamento. Gitagad usab sa mga kongresista ang pagburot sa pondong ginagasto sa OVP, ilabina sa mga “sattelite office” niini.
Giingon sa Makabayan nga dili kini simpleng teknikal nga paglapas sa proseso sa paggasto kundili sistematikong pag-usik-usik ug pagpangawat sa pondo sa katawhan ang gibuhat ni Duterte. Matud nila, kinahanglan siyang palagputon sa pwesto ug hingpit nga idiskwalipika sa paghupot sa unsamang pwesto sa gubyerno.
Nanawagan ang grupo nga paspas nga tubagon sa Kongreso ang gisumiteng reklamo ug subayon pag-ayo sa katawhan ang proseso. Kauban sa panawagan alang sa pagpanubag kang Duterte ang panawagan nga hunungon ang tanang confidential funds nga nahimo lamang nga tinubdan sa korapsyon sa mga anaa sa gahum.
