Nakatapos sang kurso nga BA Communications si Pangolin, 22, sa isa ka pribado nga unibersidad sa Southern Tagalog sadtong Hulyo. Apat ka tuig siya nga nagpaninguha para sa handum niya nga mangin photojournalist. Lima ka bulan pagkatapos nagmartsa para batunon ang iya diploma, wala pa gihapon siya sang trabaho. Agud makabulig sa iya mga galastuhon, nagabaton siya sang mga “commission” kag nagatrabaho duha ka beses kada semana bilang “chat assistant” sa website sang isa ka kumpaniya. Sa iya ang gasto sa internet, laptop kag kuryente.
Nagakita lang siya sang ₱300-₱600 kada kumisyon kag tubtob ₱2,000 bilang chat assistant, depende sa mabaligya niya nga produkto. Wala sang regularidad ang trabaho, mga benepisyo ukon ano man nga seguridad ang ginsudlan niya nga kaayusan nga work-from-home.
Ang kahimtangan ni Pangolin kinaandan na sa mga pamatan-on nga mamumugon. Sadtong Hulyo, yara sa 1.02 milyon ukon 43% sang kabug-osan nga isip sang mga wala sang trabaho mga pamatan-on, edad 15-24, suno sa gindoktor nga estadistika sang reaksyunaryong estado. Sa bulan nga ini, gin-report sang Philippine Statistics Authority nga 14.8% ang tantos sang disempleyo sang pamatan-on, kumparar sa 4.7% nga pungsodnon nga abereyds. Samtang, 12.1% ang tantos sang pamatan-on ang kulang sang trabaho sa pareho nga panahon.
Dinekada na nga mas mataas ang tantos sang disempleyo sang pamatan-on kumparar sa pungsodnon nga abereyds. Ini tungod wala sang mga industriya nga makatuga sang bastante nga trabaho para sal-on sila. Ang natuga nga bag-o nga mga trabaho sa Pilipinas, kon may yara, lunsay manubo ang kalidad kag temporaryo. Tuig-tuig, nagadugang ang ila isip sa higante nga hukbo sang mga wala sang trabaho.
Nagapabilin nga mataas ang tantos sang disempleyo sang pamatan-on bisan nagagamay nga nagagamay ang isip sang pamatan-on nga ginaupod sa pwersa sang kusog pangabudlay. Sa nagligad nga 15 ka tuig (halin 2009), nagnubo padulong sa 34.4% (halin 45.6%) sang mga Pilipino nga may edad 15-24 ang ginaisip sa pwersa sang pangabudlay sa pungsod. Masami nga ginasiling nga indi kabahin sa pwersa sang pangabudlay ang mga estudyante ukon nagahanas. Apang nagagwa sa datos nga halos 3 ka milyon sa mga indi kabahin sa pwersa sang pangabudlay yara sa kategorya nga NEET (not in education, employment or training) ukon wala naga-eskwela, nagatrabaho ukon naga-treyning. Sadtong 2022, halos apat ka milyon nga pamatan-on ang napasulod sa kategorya nga ini. Madamo sa ila halin sa pinakapigado nga pamilya, kon diin 25% sang pamatan-on wala naga-eskwela kag wala man masudlan nga trabaho. Sadtong 2018, isa sa kada duha ka pamatan-on nga kababaenhan nga nakatapak sa hayskul NEET. Bulnerable ang mga pamatan-on nga ini sa malawigon nga disempleyo kag mabug-at nga kapigaduhon.
Samtang, mayoriya sa pamatan-on nga may trabaho yara sa ginatawag nga mga elementary occupation (40%) ukon mga trabaho nga simple kag de-rutina nga nagakinahanglan sang pisikal nga pangabudlay kag minimal nga paghanas. Ini sa pihak sang ginahambal nga pagsaka sang nalab-ot nga edukasyon sang madamo nga pamatan-on tungod sa implementasyon sang K-12.
Isa ka pamatan-on nga ini si Ian, 22 anyos kag taga-Sorsogon, nga nag-gradweyt sang K-12 sadtong 2020. Nangin kwalipikado siya para sa National Certificate Level 1 in Automotive Servicing sang TESDA. Apang apat ka tuig halin sang siya nakatapos, nagpabilin nga damgo ang iya ginahandum nga mangin mekaniko sa isa ka kasa (dako nga talyer). Tungod wala sang amo nga oportunidad, nagsulod siya sa isa ka pabrika nga nagapasweldo sang ₱520/adlaw. Kontraktwal kag wala siya sang seguridad kag mga benepisyo.
Pang-pagkaon lang sa tatlo ka beses kada adlaw (₱150) kag pakadto-pakari nga pamasahe (₱50) ang sweldo ko,” suno sa iya. “Kon kaltason pa ang arkila sa balay kag bayad sa tubig halos wala na (ako) sang mapadala sa pamilya.” Kon nangin mekaniko siya sandig sa iya natapos, pwede tani siya magkita sang tubtob sa ₱1,000/araw.
Kawad-on man sang oportunidad sa trabaho ang problema ni Shein, nakatapos sang arkitektura sadtong Oktobre sa isa ka pangpubliko nga unibersidad sa Metro Manila. Agud makakita, nag-organisa siya sang mga pagtililipon kon diin makabaligya siya sang iya mga obra nga sticker kag piktyur.
Santo sa kurso nga natapos niya, kwalipikado na siya nga mangin junior architect ukon architectural apprentice nga may entry-level nga sweldo nga ₱20,000-₱22,000 kada bulan. Sa balor nga ini, bana-bana niya nga masarangan na niya nga magbulag kag buhion ang iya kaugalingon. “Wala man ako sang ginasuportahan nga pamilya apang gusto ko man tani makahatag sang alawans sa utod ko nga naga-eskwela pa,” siling niya.
