Gidumdum sa nagkalain-laing mga organisasyon sa mga mag-uuma, kabatan-onan, ug mga tawong-simbahan ang ika-20 nga anibersaryo sa masaker sa Hacienda Luisita niadtong Nobyembre 16. Ilang gipasidunggan ang mga martir sa welga ug ang mga gipatay nga tigsuporta sa pakigbisog sa mga mag-uuma sama nilang Bishop Alberto Ramento ug Fr. William Tadena sa Iglesia Filipina Independiente (IFI), Ricardo Ramos, Marcelino Beltran, Abel Ladera, ug uban pa.
“Sakit pa gihapon dumdumon ang masaker bisan og 20 ka tuig na ang milabay,” sumala sa usa ka myembro sa Alyansa ng Magbubukid sa Asyenda Luisita (AMBALA).
“Sa 20 ka tuig, 20 na ang nagbuhis og kinabuhi sa pakigbisog alang sa yuta, wala nato kini gisayang, hinunua, ang ilang gibisbis nga dugo, karon nagbunga na og bag-ong mga henerasyon nga magpadayon ug magsiguro sa kalampusan sa atong pakigbisog,” saad sa usa ka lider sa AMBALA. Pito sa mga namartir sa mismong adlaw sa masaker ug ang 13 sa misunod nga mga tuig sa pakigbisog.
Niadto pang 2012 nahimong pinal ang desisyon sa Korte Suprema nga ipang-apud-apud ang kapin 5,000 ektarya gikan sa 6,453 ektarya sa tibuok asyenda. Atubangan niini, walay hunong ang pagmaniobra sa pamilyang agalong yutaan nga Cojuangco-Aquino, gamit ang mga korte, balaod, ilang posisyon sa gubyerno, ug ang militar, pulis ug uban pang mapanumpuong ahensya sa estado aron pugngan ang pag-apud-apud sa yuta. Kakunsaba ang magkasunod nga rehimen, gipailalum sa pamilya ang yuta ngadto sa nagkalain-laing iskema sa kumbersyon ug gipasulod ang bag-ong mangingilog sama nilang Floreindo ug Aboitiz.
Ang pinakaulahi nga maniobra niini mao ang pagkansela sa rehimeng Marcos Jr sa Notice of Coverage nga gipagawas sa Department of Agrarian Reform niadtong 2014 nga naglakip sa 318 ektarya nga giilog sa Tarlac Development Corporation nga gipanag-iyahan ni Cojuangco. Lakip ang yuta sa giilog sa pamilyang Ayala nga 588 ektaryang gusto nilang ikumbert ngadto sa komersyal nga espasyo. Niadtong 2019, gisugdan nilang idemolis ang mga balay sa mga mag-uuma sa Barangay Central sulod sa asyenda. Mga 987 ka pamilya ang planong palayason tungod niini nga proyekto.
Pagbawi sa mga kadaugan, padayon nga pakigbisog
Walay hunong ang kabangis batok sa mga mag-uuma. Bisan ang akibidad niadtong Nobyembre 16 gisulayan pa og harang sa militar, pulis, lokal nga gubyerno ug NTF-Elcac. Matud sa AMBALA, Hulyo pa nila gipahibalo ug gipareserba ang covered court kung asa unta ipahigayon ang panagtigum, apan kalit lang naglunsad og ‘medical mission’ ang 3rd Mechanized IB uban si Florida Sibayan, kanhing lider sa AMBALA nga nagtraydor ug ahente na sa NTF-Elcac.
“Si Florida Sibayan… gipangwartahan ang mga myembro sa AMBALA ug mga ordinaryong mamumuong-panguma. Nagpakaaron-ingnon siya nga maghatag og relief, apan papirmahon ug ipresentar isip surrenderee nga NPA (New People’s Army). Para asa? Para makadawat og reward. Ingon ana kamabaw ang pagkatawo aning traydora,” ingon pa usa ka lider sa AMBALA.
Human sa aktibidad, gi-report sa mga residente nga nagbalay-balay ang mga sundalo sa 3rd MIB uban si Sibayan aron hadlukon ang mga mitambong sa aktibidad. Usa si RV Bautista, usa ka kabatan-onan nga myembro sa Samahan ng mga Kabataang Demokratiko ng Asyenda Luisita (SAKDAL), nga nakuhaan og bidyo sa militar samtang mitambong siya aktibidad. Sa wala pa kini mahitabo, usa ka mag-uuma gikan Asturias, Hacienda Luisita ang gi-interoga sa militar kung kinsa ang mga mitambong.
Taliwala niini, lig-on gihapon ang baruganan sa mga mag-uuma nga huptan ang ilang nakab-ot nga mga kadaugan gikan kaniadto ug ipadayon ang pakigbisog.
“Unsamang pagpamig-ot ang ilang buhaton, hangtud nagatunhay ang basihan para mosukol, magpadayon gihapon kami uban ang mga kabatan-onan,” matud sa usa ka lider sa AMBALA.
Sa kasamtangan, nagpadayon gihapon ang pag-ugmad sa mga mag-uuma sa lain-laing bahin sa asyenda aron panalipdan ang ilang katungod sa yuta.
